ETAPY ROZWOJU MOWY
W czasach, gdy rozwój mowy dziecka jest coraz bardziej nurtującym tematem, każdy rodzic powinien zapoznać się z podstawowymi wiadomościami z zakresu rozwoju mowy dziecka. Dzięki tej wiedzy możliwe będzie wykrycie odstępstw od norm jakie w danym wieku występują. Poszczególne głoski pojawiają się w różnym (odpowiednim dla wieku dziecka) czasie, dlatego materiał ten będzie dla Państwa punktem odniesienia w ocenie rozwoju mowy dzieci. Ważną informacją jest także sposób oddziaływania na dziecko – bez wiedzy o normach rozwojowych mowy zamiast dziecku pomoc, możemy zaszkodzić wymagając od dziecka głosek czy wyrażeń, których on na danym etapie rozwoju nie jest w stanie poprawnie wyartykułować.
Czynność mowy jest sprawnością, którą człowiek nabywa na drodze uwarunkowań społecznych (poprzez kontakt z otoczeniem ludzkim). Zanim dziecko nauczy się wyrażać swoje myśli poprzez mowę, musi przejść przez kilka etapów, dzięki którym stopniowo osiągnie tę umiejętność. Rozwój mowy jest procesem wolniejszym w porównaniu do rozwoju ruchowego dziecka, gdyż rozwija się ono zgodnie z dojrzewaniem części aparatu artykulacyjnego. Pragnę także podkreślić że nie przebiega on jednakowo u każdego dziecka. Rozwój mowy dziecka jest więc zależny od rozwoju psychofizycznego i zależne od środowiska w jakim się rozwija.
W rozwoju mowy wyróżniamy okresy:
- okres melodii (okres przygotowawczy) 0 – 1 roku życia
- okres wyrazu – 1 – 2 rok życia
- okres zdania – 2 – 3 rok życia
- okres swoistej mowy dziecięcej – 3 – 7 rok życia
OKRES MELODII
Za normę uznajemy, gdy dziecko komunikuje się z otoczeniem za pomocą krzyku, głużenia, następnie gaworzenia; dziecko zaczyna reagować na mowe a pod koniec pierwszego roku dziecko zaczyna wymawiać pierwsze wyrazy, np.: da, mama, tata.
OKRES WYKAZU
Dziecko posługuje się wszystkimi samogłoskami (oprócz ą, ę). Realizowane w tym okresie samogłoski to: p, m, b, f, v, t, d, n, ś, ź, ć, dź, k, g, h/ch, ń (pozostałe spółgłoski zastępuje innymi). Upraszcza wyrazy np.: daj => da, już => uś
OKRES ZDANIA
Mowa ulega dalszemu doskonaleniu. Dziecko realizuje wszystkie samogłoski. Ze spółgłosek wymawia : (p, pi, b, bi, m, mi, n, ni, f, fi, w, wi, t, d, n, l, li). Dziecko zaczyna mówić zdaniami 2 – 3 wyrazowymi.
OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECIĘCEJ
Dziecko trzyletnie powinno wymawiać dźwięki : a, e, u, o, i, y, ą, ę, p, pi, b, bi, m, mi, f, fi, w, wi, t, d, n, ń, l, li, ś, ź, ć, dź, k, ki, g, gi, ch, j. U dziecka trzyletniego głoski [s, z, c, dz] oraz [sz, ż, cz, dż] mogą być wymawiane jako [ś, ź, ć, dź] jest to norma językowa. Głoska [r] jest zniekształcana na [l] lub [j].
Mowa czterolatka staje się dokładniejsza. Głoski [s, z, c, dz] powinny brzmieć prawidłowo, a także powinny być wymawiane z zamkniętymi zębami (język nie może wysuwać się miedzy zęby). U niektórych dzieci [l] przechodzi w drżące [r]. Niekiedy głoski [sz, ż, cz, dż] wymawiane są jako [s,z,c,dz] a głoska [r] dalej jako [l] jest to w tym wieku dozwolona prawidłowość rozwojowa.
UWAGA! Poprzez wymuszanie nieprawidłowej wymowy [r] możemy doprowadzić do uaktywnienia zakończenia podniebienia miękkiego i tym samym wytworzenia wady wymowy czyli tzw. r francuskiego
Pięcio/sześciolatek wymawia prawidłowo głoski szumiące [sz, ż, cz, dż] a także głoskę [r]. Czasami dochodzi do hiperpoprawności np.: lustro => rustro, jednak nie należy się tym przejmować gdyż jest to etap przejściowy po opanowaniu tej głoski.
Siedmiolatek ma utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek języka polskiego (zakończył rozwój mowy).